آنچه در این مقاله می خوانید:
معرق کاری یکی از زیباترین هنرهای اصیل ایرانی است. این هنر از پرطرفدارترین و قشنگ ترین هنرهای اصیل کشورمان بوده که در فرهنگ و تاریخ سرزمین قدمتی بالا دارد. در جای جای ایران و در آثار و بناهای تاریخی دوره های مختلف تعدادی از این هنر زیبا به چشم می خورد. معروف ترین استادان ایرانی هنر معرق هم آثار هنری زیبایی برای ما به یادگار گذاشته اند. اگر به آثار هنری و صنایع دستی علاقه دارید تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
معرق به معنی تکه، رگه و وصله است و در رشته هایی مثل فلز، چوب، فیبر و پلی استر آموزش داده می شود. هنرمندان در این رشته در شاخه های متفاوتی از معماری فعالیت می کنند. در این هنر زیبا تکه های مختلفی از تابلو، ظرف یا صنایع دستی گوناگونی را کنار هم چیده و آثاری بسیار گران بها تولید می کنند. این اثرات دارای زیبایی منحصر به فردی هستند که از آن ها در تزیینات معماری سنتی ایران نیز استفاده زیادی شده است. نمونه های بسیار زیبا و شگفت انگیزی از هنر معرق در دوره سلجوقیان این آثار گرانبها از قرن ششم هجری به یادگار مانده اند و قدمت این هنر را بیان می کنند.
در اولین آثار هنری معرق‌شده در ایران از تکه های کاشی و چوب بزرگی استفاده می کردند. اما با گذشت زمان این سازه ها کوچک تر و ظریف تر شدند. در مکان های تاریخی و شهرهای ایران مثل تبریز، یزد، کاشان و اصفهان، انواع مختلفی از معرق های فلز، چوب و کاشی به چشم می خورد.
این هنر جای مهمی در تزیینات داخلی ساختمان های سنتی و مدرن دارد. امروزه، از این هنر به صورت سنتی و مدرن در طراحی هتل ها، سفره خانه های سنتی، مجتمع ها، آپارتمان های مسکونی و تجاری استفاده می شود. اگر به این هنر زیبا علاقه دارید، می توانید از طریق هنرستان ها و آموزشگاه ها آموزش ببینید.
معرق به دو شکل برجسته و صاف صورت می پذیرد. نوع برجسته این هنر ظرافت های خاص خودش را دارد و هنرمند معرق کار باید برای تولید آن مهارت زیادی به خرج دهد. در این روش آثاری سه بعدی لایه هایی تولید می شوند و بسیار زیبا هستند.
تکنیک های متفاوتی در این هنر معرق وجود دارند که با توجه به سلیقه شخص هنرمند مورد استفاده واقع می شوند. تکنیک نازک کاری معرق از معروف ترین شیوه های معرق در ایران به شمار می رود که در آن از تکه های ریز و ظریف استفاده می شود.
معرق مربوط به زمان حمله اعراب به کشور ما و در قرن اول هجری ایجاد شد که در حالت کلی ریشه عربی دارد. از زمان انتخاب نام معرق برای هنر خلق آثار با تکه های فلز و چوب اطلاع دقیقی در دست نیست. اما نمونه هایی از آثار این هنر در دوره ایران باستان موجود است که قدمت آن را مشخص می کند. قبل از اینکه این هنر معروف شود، اصطلاح «موزاییک» را برای آن به کار می بردند این اصطلاح ریشه ای یونانی داشت.
یونانیان باستان تکه های رنگی چوب را کنار هم می گذاشتند و با فلز و سنگ های ارزشمند آثاری هنری و با شکوهی خلق می کردند که به آن ها هنر موزاییک می گفتند. زمان امپراتوری بیزانس در یونان هنر معرق به اوج خود رسید و تعدادی از آن در کلیساهای تاریخی این کشور وجود دارد. متأسفانه باگذشت تعدادی از آثار هنری ایرانیان نابود شدند، به همین خاطر قدمت دقیق این هنر در ایران مشخص نیست.
اگر چه مدل های یونانی و هندی این هنر در زمان های قدیم هنوز وجود دارد اما سبک معرق ایرانی با آن ها کاملا متفاوت است. همین دلیل باعث می شود که هنر معرق ایران زیر مجموعه ای از آثار دیگر نقاط جهان نباشد. معرق روی چوب و کاشی از قدیمی ترین هنرهای معرق در کشورمان است که با توجه به معماری اصیل ایرانی با این دو عنصر از قدیم تا به امروز محبوبیت زیادی داشته اند.
قدیمی ترین نمونه معرق در شهر سوخته زابل قرار دارد. این اثر تاریخی یک شانه دست ساز و تزییناتی به شکل گل دارد و با تکه های چوب ساخته شده است. سفالینه های کشف شده، اصالت ایرانی این اثر هنری را به نمایش می گذارند که قدمت این هنرها به ۵۰۰۰ سال پیش برمی گردد. نمونه هایی سالم از هنر ایران باستان در دوره های هخامنشیان، اشکانیان و سلوکیان وجود ندارد.
در قرن های نهم و دهم هجری اثرات هنری معرق در ایران به اوج و زیبایی خود رسید و این هنر تا حکومت صفویان در اوج ماند. نمونه هایی از معرق در مکان ها و آثار هنری این زمان در شهرهای اصفهان، یزد، کاشان و آران و بیدگل دیده‌می‌شود.
در دوران قاجار معرق روی چوب، برای تزیین وسایل دربار به کار می رفته که در این دوره با شروع مسافرت ها به اروپا تحولاتی در طراحی آثار هنرمندان معرق به وجود آمد. امروزه هنر معرق ایران پیشرفت زیادی داشته و آموزشگاه های مجهز و زیادی در شهرهای مختلف کشور ما شروع به کار کرده اند. استاد «احمد امامی» از پیشکسوتان آموزش معرق به شمار می رود. این استاد بزرگ اولین کارگاه منبت و معرق را در سال ۱۳۱۰ شمسی تاسیس کرد.
هنر معرق مدل و انواع متفاوتی دارد که دسته بندی آن بر اساس تکه های بریده شده انجام می شوند. از معروف ترین ابزار معرق می توان به چوب، فلز، کاشی و چرم اشاره کرد. از انواع هنر معرق می توانیم برای درست کردن وسایل کاربردی، تزیینات بنا، معماری داخلی، وسایل دکوری و تزئینی استفاده کنیم.
زمینه چوبی در معرق می تواند گزینه خوبی باشد. زیرا از انعطاف پذیری بالا و شکل پذیری متنوعی برخوردار است و در بین هنرمندان محبوبیت بیشتری دارد. اگر چه مدل هایی از معرق به روی زمینه های کاشی، سنگ و فلز هم در بین آثار هنری ایرانی وجود دارد. در حال حاضر چوب و پلی استر استفاده زیادی در زمینه معرق دارند. در ادامه چندین مدل معرق را معرفی خواهیم کرد.
این هنر زیبا از قدیمی‌ترین نمونه های هنر معرق در کشورمان به شمار می رود که در ساخت مکان های تاریخی استفاده زیادی از آن داشته اند. در این هنر زیبا از تکه های کاشی با رنگ های متفاوت برای ساختنِ یک اثر هنری شگفت انگیز یا طراحی بنا استفاده می کنند.
اگر بخواهیم به مهم ترین ویژگی این هنر زیبا اشاره کنیم می توانیم تنوع رنگی بالا را نام ببریم. در این روش از قطعات کوچک کاشی، سرامیک، موزاییک، آینه و ظروف چینی استفاده می‌کنند. استفاده از زمینه چوبی برای معرق کاشی زیاد مناسب نیست. چرا که چوب در برابر وزن بالای کاشی از مقاومت کمی برخوردار است.
در این هنر به منظور خرد کردن تکه های کاشی یا مواد مختلف از انبرهای به خصوصی استفاده می شود. روش کار در این نوع معرق به روش های دیگر شباهت زیادی دارد. اما حتما باید از چسب و ابزار مناسب برای انواع کاشی و سرامیک استفاده کرد.
اگرچه هنر معرق با چوب بعد از معرق کاشی در کشورمان رونق پیدا کرد اما به دلیل آسان بودن کار با چوب، توسعه زیادی داشت. این نوع هنر از معرق کاشی الهام گرفته و روش کار در این روش بسیار به معرق با کاشی شباهت دارد. در این هنر زیبا از تکه های کوچک برش‌خورده چوبی استفاده می کنند.
بهترین نوع چوب برای این کار چوب هایی هستند که بافت متراکم و سفتی دارند. از همه مهمتر چوب معرق باید کاملا خشک باشد تا بعد از تمام شدن کار تغییر شکل پیدا نکند. برای تهیه معرق چوب در ابتدا سعی می کنند که قطعه های ریز چوبی را مثل یک پازل به صورت یک دست در کنار هم قرار دهند. دلیل اصلی این کار از بین بردنِ شکاف و درزی بین آن ها است. ضخامت این چوب ها بین 2 تا 3 میلی متر بوده که برای تابلوی معرق نفیس مناسب است.
علاوه بر استفاده از رنگ طبیعی برای به وجود آوردنِ هنرهایی مانند معرق چوب، استفاده از چند نوع چوب متفاوت در این نوع معرق بسیار متداول است. بهترین نمونه ها برای این کار چوب گلابی، توت، سنجد و آبنوس هستند. این چوب ها تفاوت رنگی زیادی دارند هر چقدر تنوع چوب و رنگ چوب بیشتر باشد، ارزش این اثر هنری نیز بسیار بالاتر می رود. در زمان های گذشته از معرق چوب برای ایجاد بناها استفاده می کردند. نمونه های با ارزشی از این هنر در شهرهای ایران وجود دارد. اولین معرق چوب در ایران معرق های کاربردی بودند. اما با گذشت زمان هنرهای تزئینی هم به وسیله معرق طراحی شدند.
از دیگر شاخه های هنر معرق با فلز است که در این هنر از فلزاتی مثل مس استفاده می کنند. نکته مهم در این هنر چشم نواز استفاده از فلزاتی است که دوام بالا و رنگ ثابتی دارند. فلزها باید به گونه ای باشند که در طول برش ها و پرداخت اثر به قطعات ریز آن‌ها آسیبی نرسد. اگر از ورق های فلزی با ترکیب تکه های چوب یا دیگر مواد در طراحی اثر معرق استفاده کنند، باید به یکسانی ضخامت این ابزار توجه زیادی شود.
عنصر اصلی در معرق با چرم، پوست مناسب است. بهترین پوست برای این هنر پوست بز است. اولین طراحی های معرق چرم دارای اشکال هندسی ساده ای هستند. اما باید بگوییم که به مرور زمان نقش های اسلیمی و مینیاتوری به این طرح های زیبا اضافه شدند.
در این هنر برای طراحی نقش های خاص از کاغذ پوستی استفاده می کنند. بعد از آن کاغذ را روی لایه چرم می اندازند و نقش یا متنی در نظر گرفته‌شده را برش می زنند. سپس به وسیله قالب های حرارت‌دیده، برجستگی هایی به اندازه یک تا دو میلی متر روی چرم به وجود می آورند.
بعد از برجسته کردن قطعات کوچک، قدم بعدی شروع نصب چرم ها است که مرحله اصلی معرق به شمار می رود. ایجاد تابلو و اثر معرق چرم نیاز به مهارت بسیاری نیاز دارد. این هنر ارزشمندترین آثار هنر معرق به شمار می رود. از معرق چرم با نام هنر سوخت معرق پوست هم یاد می شود.
این نوع معرق به معرق زمینه رنگ نیز معروف است. از این هنر زیبا برای تزیین خانه و ساختمان ها استفاده می شود و گاهی اوقات از خمیر پلی استر نیز بهره می گیرند. این نکته وجود دارد که این هنر نسبت به سایر معرق ها ساده تر است.
میزان رنگی که برای این هنر در نظر گرفته‌شده شیارها را با سطح تکه های معرق برابر می کند. در این مدل معرق از خمیر پلی استر مشکی یا رنگ های ابر و بادی برای زمینه استفاده می شود. می توان به راحتی از رنگ های متفاوت در خمیر پلی استر استفاده کرد. بهره گیری از این رنگ ها به سلیقه و طبع هنرمندان وابسته است. اکثر نمونه های معرق با پلی استر در تابلوهای تزیینی مشاهده می شود.
یکی از مهم ترین ابزار کار در معرق اره مویی است. با توجه به نوع معرق از نوع های متفاوتی اره مویی استفاده می شود. کار با اره مویی حساس ترین قسمت در تولید اثر هنری معرق به شمار می رود. برای خرد کردن قطعه های معرق، باید اره مویی به شکل عمودی در مسیر طراحی قرار گیرد. بهره گیری از اره مویی فلز بز، چوب بر و انواع مناسب تیغه ها برای دیگر هنرهای معرق بهترین گزینه هستند.
از رایج ترین وسایل ساخت آثار هنری معرق چوب می توان به عاج، صدف، فلز و مس اشاره کرد. برای ساختِ اثر هنری معرق ابتدا ابعاد طرح مورد نظر مشخص می شود و در مرحله بعدی روی یک تخته سه لایی تکه های بریده‌شده را زیر کار مناسب چسپ می زنند. متصل کردن این قطعات با میخ های کوچک و چسب امکان دارد. بعد از آن درزها و پستی و بلندی های کار را به وسیله لایه ای از پلی استر پر می کنند و به آن سنباده نرم می زنند. در مرحله آخر با توجه به تکنیک معرق، پوششی محافظ روی اثر هنری می گذارند این پوشش باعث براقی کار می شود.
منبت کاری و معرق از زیباترین هنرها در کشور عزیزمان ایران به شمار می روند. منبت کاری نیز مثل معرق از قدمت زیادی برخوردار است و نمونه های زیادی از آن در بناهای تاریخی به چشم می خورند. به هنر کنده کاری روی چوب منبت کاری می گویند.
از زمان های قدیم، به دلیل نیاز به ساخت لوازم زندگی، انسان ها با استفاده از وسایل نوک تیز کنده کاری روی چوب انجام می دادند. در گذر زمان این هنر زیبا پیشرفت زیادی داشته و برای خلق آثار هنری از آن استفاده می کردند. معرق را می توان هنر نگارگری برشمرد که در آن تیغه اره جایگزین رنگ و قلمو می شود.
در این مقاله سعی کردیم انواع مختلف هنر معرق را برای شما توضیح دهیم که با خواندن آن ها آشنایی زیادی با این هنر زیبا پیدا خواهید کرد و از این همه زیبایی حیرت زده خواهید شد. شما این امکان را دارید که تجربه های دلنشین خود را از این هنر زیبا و بازدید از آثار هنری با ما در میان بگذارید.
برای استفاده از خدمات سایت املاک آنلاین املاکداران که شامل مشاوره حقوقی املاک تلفنی، تهاتر ملک، خرید آپارتمان در اصفهان، سفارش خرید ملک در اصفهان، خرید زمین و خانه کلنگی در اصفهان، خرید ملک اصفهان، مشارکت در ساخت و اجاره روزانه باغ و ویلا در اصفهان، رهن و اجاره آپارتمان در اصفهان، رهن و اجاره خانه ویلایی در اصفهان و غیره می شوند، می توانید به صفحه اصلی سایت مراجعه کرده و برای کسب اطلاعات بیشتر به برگه های مربوطه مراجعه فرمایید.
.png){kind=icon}
ورود / ثبت نام
