آنچه در این مقاله می خوانید:
وقتی کسی از معماری ایرانی یاد می کند، اولین چیزی که به ذهن شما می رسد چیست؟ کاشی های فیروزه ای بی نظیر؟ اشکال هندسی عجیب موزاییک های رنگارنگ؟ و یا ستون های سنگی عظیمی که مساجد باشکوه و تاریخ هزار ساله ایران را سر پا نگه داشته اند؟
از دوران باستان، معماری ایرانی بر سایر فرهنگ های آسیایی از هند و سوریه گرفته تا چین تاثیر شگرفی داشته است. اما واقعا معماری ایرانی چیست؟ درباره تاریخ معماری ایران چه می دانید؟ از چه زمانی متولد شد و بنیانگذاران آن چه کسانی بودند؟ با املاک داران همراه باشید تا درباره معماری ایرانی بیشتر بدانید.
امپراطوری ایران یکی از بزرگ ترین و قدرتمند ترین امپراطوری های تاریخ بود. در واقع در زمان کوروش و داریوش کبیر، 40 درصد از جمعیت دنیا را شامل می شد. به عبارتی امپراطوری ایران بخش هایی از اسیا، آفریقا، و اروپا را در بر می گرفت. باور کنید یا نه، ایران یکی از قدیمی ترین سرزمین های اشغالی در کره زمین است. این سرزمین تاریخچه ای وسیع دارد که مناطقی از مصر و یونان تا هند و ترکیه را در بر می گیرد.
برجسته ترین دوران امپراطوری ایران به دوران هخامنشی معروف است که در قرن ششم قبل از میلاد آغاز شد. این امپراطوری توسط کوروش کبیر تاسیس شد و آن را به وسیع ترین قلمرو تاریخ تا آن زمان تبدیل کرد. اما قبل از این دوره شکوفایی، ایران فقط یک دولت تابعه تحت حکومت ماد ها بود. هنگامی که کوروش کبیر کنترل مادها را به دست گرفت، پادشاهی عظیم جدیدی را تشکیل داد. و شهر باستانی آن، پرسپولیس (تخت جمشید) را به عنوان پایتخت برگزید. این شهر زمانی به عنوان ثروتمند ترین شهر زیر افتاب شناخته می شد.
یکی دیگر از فرمانروایان قدرتمند ایران، داریوش اول یا همان داریوش کبیر بود. او همزمان با ایجاد تغییرات چشمگیر در نظام سیاسی، جنگ یونان و ایران را آغاز کرد که نتیجه آن 50 سال درگیری بود. پسر داریوش کبیر، خشایار شاه تلاش بیهوده ای برای شکست یونانیان داشت. در واقع شکست او به معنای پایان امپراتوی هخامنشی بود. نهایتا توسط اسکندر مقدونی فتح شد.
در این دوران آثار باستانی متعدد با معماری بی نظیری در ایران بنا شد که همچنان مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد. در ادامه به سبک های معماری ایرانی می پردازیم:
می توان گفت معماری ایرانی ترکیب کاملی از سادگی و تقارن است. معماری ایرانی در طول دوره های تاریخی متنوع، و تنوع سیاسی و فرهنگی دارای برخی از برجسته ترین و بی نظیر ترین آثار هنری می باشد.
دین
دین رسمی امپراطوری ایران باستان زرتشت بود. این دین توسط کوروش کبیر رواج یافت و از قدیمی ترین ادیان دنیا است. زرتشت تا زمان معرفی اسلام در قرن هفتم رواج داشت. اما هنوز این دین در بین حدود 120000 نفر در هند و ایالات متحده رواج دارد.
زرتشت یکی از اولین ادیان توحیدی است که بر یکتا بودن خدا اشاره دارد. دین زرتشت یک سرنوشت دوگانه است که حول تعادل قوی بین خیر و شر می چرخد. این دین بر ادیان سنتی امروزی مثل مسیحیت، یهودیت و حتی اسلام تاثیراتی گذاشته است. اما در پی فتح ایران توسط مسلمانان، زرتشت رو به زوال رفت.
اساطیر ایرانی مانند سایر فرهنگ ها، تاریخ، مذهب و فرهنگ امپراطوری را منعکس می ساخت. جغرافیای ایران نیز در اساطیر بی تاثیر نبوده است. انگیزه اصلی در این داستان های باستانی، نبرد خیر و شر بود که همیشه خیر غالب می شد. برخی دیگر از اساطیر ایرانی خدایان هستند. در امپراطوری هخامنشی، اهورا مزدا به عنوان خالق جهان معرفی می شد و علیه شر یعنی انگرا میانیو مبارزه می جنگید. یکی از معروف ترین اساطیر ایرانی، رستم است که قهرمان اغلب افسانه های قدیمی است.
امپراطوری ایران مجموعه ای از هنرهای با شکوه در دوره های مختلف را شامل می شد که بر فرهنگ های دیگر نیز تاثیر گذار بودند. ایرانیان در زمینه نقاشی، سفالگری، کاشی کاری، مجسمه سازی و البته معماری شهرت داشتند.
خوشنویسی زبان فارسی نیز شکل پیچیده ای از هنر تلقی می شود. کلمات و جملات تزیینی که بر روی دیوارهای مساجد و نمای بیرونی و داخلی ساختمان ها دیده می شود، مرتبط با این هنر است. این یک گنجینه بزرگ ملت پارسی به شمار می رود.
سنت کاشی کاری به دوران قبل از اسلام در امپراطوری ایران باز می گردد. این کاشی ها برای تزیین نمای بیرونی و داخلی ساختمان ها استفاده می شدند. انها به خاطر طراحی هندسی شگفت انگیز، الگو های در هم آمیخته و نقوش چند رنگ خود مشهور هستند.
امپراطوری ایران حتی پس از فروپاشی، تاثیر عمیقی بر دنیای مدرن گذاشت. عناصر متمایز معماری ایرانی، امروزه حتی در کشورهای مختلف خاورمیانه دیده می شود. ویژگی های معماری ایرانی را میتوان در مساجد، معابد، گنبد های آجری یا خشتی، طاق ها و ورودی های زینتی یافت.
گنبدها یکی از اصلی ترین وجه تمایز معماری ایرانی به شمار می روند. انچه گنبدهای ایرانی را از سایرین متمایز می کند، کاشی کاری های رنگارنگ و تزئینی بودن داخل و خارج آن است. شکل گرد گنبدها به معنای کمال گرایی و جاودانگی می باشد.
ایوان یک فضای مستطیل شکلی است که معمولا در بناهای مذهبی پیش از اسلام یافت می شود. این ویژگی تا حد زیادی معرف معماری ایرانی است و استفاده از آن را میتوان تا دوران اشکانیان مشاهده کرد. این بخش معمولا با کاشی، خوشنویسی و طراحی های پیچیده تزیین می شد.
آرک یا طاق ایرانی یکی دیگر از ویژگی های رایج در معماری ایرانی است. این بخش معمولا به صورت تزیینی و یا رساندنِ نور به داخل بنا ساخته‌می‌شد.
یکی از جذاب ترین عناصر معماری ایرانی، شگفتی های هندسی دیوارها و کاشی ها است. مساجد، معابد، اقامتگاه های سلطنتی با طرح های هندسی در سبک معماری ایرانی به وفور دیده می شود.
تخت جمشید یکی از مهمترین آثار معماری ایرانی است که ساخت آن در سال 512 ق.م آغاز و تا 150 سال به طول انجامید. این بنا مجموعه ای از کاخ های باشکوه است که در محوطه ای وسیع قرار دارد. تخت جمشید از یک طرف به کوه رحمت و از سمت دیگر به مرودشت منتهی می شود. هخامنشیان با خلق چنین بنای شکوهمندی، عظمت شاهنشاهی خود را به رخ جهانیان کشاندند.
کاخ گلستان یک شاهکاری معماری ایرانی است که به کاخ گل ها نیز معروف است. این بنا در گذشته اقامتگاه سلطنتی قاجاریان بود. این بنا که متعلق به قرن نوزدهم می باشد را امروزه میتوان در شهر تهران یافت.
مسجد بزرگ که با نام مسجد جامع اصفهان شناخته می شود، یکی دیگر از شگفتی های معماری ایرانی است. پیش از این، مسجد جامع محل عبادت زرتشتیان بود.
این کاخ سلطنتی در شهر اصفهان در ابتدا به صورت دروازه هایی ایجاد شد که به یک کاخ وسیع منتهی می شد. این دروازه ها از میدان نقش جهان تا بلوار چهار باغ ادامه می یابد.
پل الله وردی خان یا همان سی و سه پل، طولانی ترین پل رودخانه زاینده رود است. معماری بی نظیر این پل، آن را به بنایی فوق العاده در اصفهان تبدیل ساخته که گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. این پل که همزمان با حکومت صفوی در اصفهان ساخته‌شد، محل برگزاری مراسم جشن آب پاشان و همچنین جشن خاج شویان ارامنه اصفهان بود. این بنا در سال 1310 یکی از آثار ملی ایران شناخته شد. این پل در دنیا به عنوان شاهکار معماری ایرانی شناخته شده‌است.
این خانه قبل از این که به موزه تبدیل شود، محل زندگی یک تاجر شیشه در کاشان بود. اما بعدها به عنوان یک چایخانه، رستوران ایرانی و همچنین فروشگاه نیز مورد استفاده قرار گرفت.
این شهر قرون وسطایی در دوران هخامنشیان ساخته شد و در محل تلاقی راه های تجاری مختلف قرار گرفت. همچنین بزرگ ترین سازه خشتی جهان به شمار می رود.
این میدان زیبا در مرکز شهر اصفهان قرار دارد و مملو از نمونه های خیره کننده معماری ایرانی مثل مسجد شیخ لطف الله، مسجد جامع عباسی، کاخ عالی قاپو و بازار بزرگ اصفهان است. اغلب این سازه ها متعلق به دوران صفویه است. اما در آغاز در ابعادی کوچک تر در دوره تیموریان ساخته‌شد. متاسفانه در دوران قاجاریه، بسیاری از بخش های این میدان رو به تخریب رفت. ولی در دوران پهلوی و حتی تا به امروز، مرمت و بازسازی آن ادامه دارد. از جمله معمارانی که در برپایی این اثر باستانی بی نظیر نقش داشتند، میتوان به شیخ بهایی، استاد محمد رضا اصفهانی و علی اکبر اصفهانی اشاره کرد.
اگرچه این بنا به طور کامل تکمیل نشده‌است، اما یکی از بزرگ ترین مقبره های حفظ‌شده به شمار می رود. این بنا در قرن دوازدهم در دوره تیموریان در جنوب قزاقستان ساخته‌شد.
معماری معاصر ایرانی از 1300 آغاز شد. دوره معاصر معماری در ایران به چهار دوره تقسیم می گردد: دوره اول از عهد ناصری تا پهلوی اول، دوره دوم از پهلوی اول تا پهلوی دوم، دوره سوم مربوطه به پهلوی دوم و دوره چهارم از پهلوی دوم تا جمهوری اسلامی را شامل می شود. در واقع به محض تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ، چهره شهرها نیز تغییر کرد. معماران تحصیل کرده خارجی و بعدها داخلی شروع به ساخت دانشگاه ها، ادارات، کارخانجات، ایستگاه راه آهن و .. نمودند. برخی از اثار معماری که این دوره را آغاز نمود، شامل ساخت موزه ملی ایران، دانشگاه تهران، برج میلاد می شود. معماری مدرن ایرانی، گرایش های جدید و بدیعی را به تصویر می کشد و در عین حال ذات بومی سنتی خود را حفظ می کند.
در حقیقت معماری اصیل ایرانی به دلیل خلاقیت و نوآوری های معماران ایرانی به شهرت جهانی رسیده است. معماران ایرانی نه تنها در داخل ایران، بلکه در آن سوی مرزها نیز آثار جالب توجهی از خود بر جای گذاشته اند. هر چند تعداد معماران ایرانی قدیمی و معاصر بسیار زیاد است، اما در اینجا به معرفی برخی از معماران معروف و سرشناس ایرانی می پردازیم.
بهاء الدین محمد حسین عاملی معروف به شیخ بهایی، یکی از بزرگ ترین مفاخر ایرانی است. وی نه تنها در زمینه معماری بلکه در عرصه سیاست، ریاضیات، نجوم، اخلاق، فقه و ادبیات نیز آثار ارزشمندی بر جای گذاشته‌است. در این میان مهارت او در زمینه ریاضیات، مهندسی و معماری زبانزد خاص و عام بود. شیخ بهایی کسی بود که شهر اصفهان را رونق بخشید و در تعیین قبله مسجد شاه اصفهان نقش موثری داشت. از آثار او در اصفهان میتوان به منارجنبان، میدان نقش جهان، خیابان چهار باغ و حمام شیخ بهایی اشاره کرد. سد قهرود در نزدیکی کاشان نیز یکی از خدمات شیخ بهایی به شمار می رود.
بهرام شیردل یکی از معماران بین المللی ایرانی و تحصیل کرده فرنگ بود. او در سطح بین المللی از خود اثار قابل توجهی از جمله کتابخانه اسکندریه مصر، کتابخانه کانسای ژاپن، موزه ملی اسکاتلند، میدان ژاک کارتیه کانادا، طراحی شهر مونترال و همچنین شهر چانگلیوی چین، بازسازی شهر سمرقند بر جای گذاشت. و اما در سال 1374 به ایران بازگشت. در ایران نیز به طراحی و پیاده سازی پروژه هایی نظیر مجموعه توریستی پدیده کیش، توسعه حرم حضرت معصومه، ترمینال مسافربری فرودگاه بین المللی امام خمینی و مرکز تجارت جهانی شیراز پرداخت.
عبدالله خان دهنوی سمیرمی در واقع نقاش باشی و معمار باشی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه بود. از جمله آثار او که متاسفانه امروزه اثری از آن باقی نمانده، میتوان به دیوار نگاره ای از مراسم سلم نوروزی فتحعلی شاه در کاخ گلستان و دیوار نگاره بزرگ کاخ نگارستان در مراسم تاجگذاری فتحعلی شاه اشاره کرد. اما از اثار محافظت شده او میتوان به طراحی مقبره سنگ مرمر فتحعلی شاه و دیوار نگاره فتحعلی شاه و آقا محمد خان در کاخ سلیمانیه کرج اشاره کرد.
استاد عیسی شیرازی یکی از معروف ترین معماران شیرازی در قرن یازدهم به شمار می رفت. مهم ترین اثر او طراحی و پیاده سازی بنای تاج محل در آگرا هند است. در ساخت این بنا حدود 20 هزار کارگر، بنا، نقاش، معمار، سنگ تراش، جواهر تراش و غیره به کار گرفته‌شد که حدود 22 سال به طول انجامید.
هوشنگ سیحون یک نقاش و البته معمار معروف ایرانی است که در خانواده ای هنرمند چشم به جهان گشود. یکی از مهم ترین دلایل شهرت هوشنگ سیحون، خلق بناهای یادبود بی نظیر برای مفاخر ایرانی است. در واقع طراحی آرامگاه نادرشاه در مشهد، ابوعلی سینا در همدان، فردوسی در طوس، خیام و کمال الملک در نیشابور و همچنین ساخت بانک سپه در میدان توپخانه تهران از جمله آثار وی به شمار می روند.
همانطور که گفتیم معماری ایرانی شهرت بسیاری در جهان دارد و این را مدیون خلاقیت معماران برجسته ایرانی هستیم. در این مقاله به توضیح انواع سبک های معماری ایرانی، آثار معروف ایرانی و معماران ایرانی پرداختیم.
برای استفاده از خدمات سایت املاک آنلاین املاکداران که شامل مشاوره حقوقی املاک تلفنی، تهاتر ملک، خرید آپارتمان در اصفهان، سفارش خرید ملک در اصفهان، خرید زمین و خانه کلنگی در اصفهان، خرید ملک اصفهان، مشارکت در ساخت و اجاره روزانه باغ و ویلا در اصفهان، رهن و اجاره آپارتمان در اصفهان، رهن و اجاره خانه ویلایی در اصفهان و غیره می شوند، می توانید به صفحه اصلی سایت مراجعه کرده و برای کسب اطلاعات بیشتر به برگه های مربوطه مراجعه فرمایید.
.png){kind=icon}
ورود / ثبت نام
