آنچه در این مقاله می خوانید:
عصارخانه شاهی با زیبایی خود نماد صنعتی بودن شهر اصفهان است و به عنوان بنایی تاریخی گردشگران بسیار زیادی از آن دیدن می کنند. عصارخانه ها اشاره به آسیاب های بزرگی دارند که برای خرد کردن دانه هایی همچون دانه فلفل و زردچوبه کاربرد داشتند. از عصارخانه ها برای روغن گیری دانه های روغنی نیز استفاده می شد. ساختار آن ها به گونه ای است که دارای دو سنگ آسیاب بوده و چهارپایان به واسطه اهرمی این سنگ آسیاب های روی هم قرار گرفته را به حرکت در می آورند. با حرکت دورانی و ریختنِ دانه میان سنگ های آسیاب می‌توان دانه ها را خرد کرد. در ادامه مقاله به بررسی بیشتر این موضوع خواهیم پرداخت. همراه مجله املاک داران باشید.
پیش از بررسی عصارخانه شاهی و ویژگی های آن لازم است اشاره ای نیز به عصارخانه داشته باشیم تا با اطلاعات بیشتری این نوشتار را مطالعه کنید. در زمان قدیم برای خرد کردن انواع ادویه جات همچون فلفل و زردچوبه از آسیاب های مخصوصی استفاده می شد. این آسیاب ها را با نام عصارخانه می‌شناختند که معمولا برای گرفتنِ عصاره مواد روغنی نیز کاربرد داشت. همان گونه که از نام عصارخانه می توان متوجه شد محلی است برای گرفتن روغن دانه های مختلف که کاربرد اصلی آن روغ کشی است.
ساختار عصارخانه ها به گونه ای است که دارای دو قطعه سنگ بزرگ هستند. در یک طرف این دو سنگ می توان اهرمی را دید که به واسطه چهارپایانی همچون شتر و یا الاغ به حرکت در می آید. زمانی که حیوان حرکت می کند، سنگی که بر روی قسمت رویی عصارخانه قرار گرفته است به صورت دورانی حرکت می کند و موادی را که میان دو قطعه سنگ قرار دارند را نرم می سازد.
در قسمت بالایی سنگ متحرک جایگاهی وجود دارد که به واسطه آن مواد موردنظر وارد عصارخانه می شوند تا به این طریق آن ها را خرد کرد. از عصارخانه ها به عنوان نمادی باستانی یاد می شودج که نشان از صنعت ایران دارند. در حال حاضر می توان نمونه های مختلفی از آن ها را در سراسر کشور شاهد بود که معروف ترین آن ها عصارخانه شاهی است.
همان گونه که در بخش ابتدایی نیز بیان شد در برخی از شهرهای کشور می توان عصارخانه ها را دید. اصفهان از جمله شهرهایی است که دارای چند عصارخانه است. عصارخانه شاهی یکی از معروف ترین عصارخانه های شهر اصفهان به شمار می رود که سالیانه میزبان گردشگران بسیار زیادی است. حال پرسشی که مطرح می شود این است که این عصارخانه در کجای شهر اصفهان قرار دارد؟ شما با ورود به میدان نقش جهان می توانید به این عصارخانه برسید.
امکان رفتن به عصارخانه شاهی با استفاده از خودروهای شخصی و وسایل نقلیه عمومی امکان پذیر است. اگر قصد دارید که با مترو و یا اتوبوس به این عصارخانه بروید بایستی در ایستگاه میدان امام حسین پیاده شده و به سمت ورودی بازار قیصریه بروید. این عصارخانه در بازار عصاری یا پاساژ امین واقع شده است. برای افرادی که قصد دارند با خودروی شخصی به این عصارخانه بروند پارکینگ های عمومی بسیار زیادی فراهم شده است. این پارکینگ ها در خیابان های منتهی به میدان نقش جهان احداث شده اند و می توانند شرایطی بسیار عالی را برای شما فراهم سازند.
در این بخش از نوشتار خود قصد داریم تا به بررسی معماری عصارخانه شاهی پرداخته و به این طریق اطلاعات بیشتری را در اختیار شما قرار دهیم. مساحت این عصارخانه حدود 380 متر مربع می باشد و دارای بخش های مختلفی است. اگر بخواهیم به صورت اجمالی اشاره ای به بخش های بسیار مهم این عصارخانه داشته باشیم می توان پیشخوان، گرم خانه، تیرخانه، شترخان و بارانداز را نام برد. نکته ای که لازم است بدانید این است که مساحت این عصارخانه در حال حاضر به دلیل از بین رفتن بخش های خاصی از آن کم شده است.
این عصارخانه حدود 1800 متر مربع بوده و هم اکنون با از بین رفتن بخش های بارانداز، شترخانه و ورودی بازرگانان به 380 متر مربع رسیده است. با ورود به عصارخانه شاهی متوجه خواهید شد که این عصارخانه در حال حاضر تنها دارای دو انبار تو در تو و یک تیرخانه می باشد. این انبار در بخش شرقی تیرخانه قرار گرفته و لازم است بدانید هر دو بخش عصارخانه دو طبقه هستند. در راستای محل بار این عصارخانه نیز پاساژ طلا فروش ها قرار گرفته است.
معماری این عصارخانه به صورت گنبدی شکل است و ارتفاعی حدود 11 متر دارد. در این عصارخانه می توان سه فضای گنبدی شکل را شاهد بود که برای ساخت آن ها از مقطع کجاو استفاده شده است. سقف عصارخانه شاهی دارای سبک هایی از چشمه و طاق می باشد و روشنایی آن نیز به واسطه نورگیرهایی که در بخش سقف آن ایجاد شده اند تامین می شود. از گذشته تاکنون سقف های گنبدی میان ایرانیان مرسوم بوده است چرا که این سقف ها می توانند محیطی خنک ایجاد کنند. استفاده از چنین معماری و ساختاری در این عصارخانه به منظور نگهداری بهتر از روغن ها است.
این عصارخانه به عنوان یک عصارخانه بسیار تاریخی در شهر اصفهان زیبایی های خاص خود را دارد. در سال 1021 بود که به دستور شاه عباس احداث شد. عصرخانه شاهی همزمان با ساخت مدرسه ملا عبدالله و بازار بزرگ قیصریه ساخته شد و هم اکنون به عنوان یک اثر تاریخی در شهر اصفهان می درخشد. از سال 1340 برای حرکت تیرهای بزرگ از موتور برق استفاده می شد. این موتور برق ها بهترین گزینه برای چرخش سنگ آسیاب بودند و این شرایط تا سال 1349 ادامه داشت.
پس از آن با پیدایش تجهیزات مکانیزه استفاده از این عصارخانه نیز متوقف شده؛ چرا که با وجود صنعتی شدن این حرفه به کارگیری عصارخانه برای روغن کشی اصلا به صرفه نبود. همین امر دلیلی شد تا عصارخانه شاهی 30 سال تعطیل شود. پس از 30 سال تعطیلی این عصارخانه، درسال 1379 سازمان نوسازی و شهرداری شهر اصفهان به مرمت و بازسازی این اثر تاریخی پرداختند. طی این امر عصارخانه توسط این دو نهاد خریداری شد و مرمت آن حدود 2 سال به طور انجامید. در حال حاضر از این عصارخانه به عنوان یک اثر تاریخی و موزه یاد می شود. هر ساله گردشگران و مردم بسیار زیادی از این عصارخانه دیدن می کنند.
در راستای بررسی هرچه بیشتر تاریخچه عصارخانه شاهی باید بگوییم که در سال 1392 به فعالیت در راستای مطالعات فرهنگ کشور پرداخت. در همین زمان به عنوان اولین پایگاه تخصصی مطالعات فرهنگ عامه در کشور شناخته شد. فعالیت های این عصارخانه به همین جا محدود نشد و از سال 1395 در راستای بررسی تاریخ شفاهی مشاغل سنتی اصفهان هنوز هم مشغول به فعالیت است. چنین مواردی را می توان دلایل اصلی معرفی این عصارخانه به عنوان موزه تاریخی دانست.
عصارخانه شاهی را می توان اثری تاریخی و اقتصادی در شهر اصفهان دانست که از دوران صفوی به یادگار باقی مانده است. این اثر تاریخی نشان می دهد که در زمان صفویان نیز اصفهان شهری صنعتی بوده و جایگاه قابل توجه ای دارد. معماری این عصارخانه بسیار چشمگیر است و با ورود به آن شما می توانید به گذشته سفر کنید. در این فضا می توان مجسمه هایی را دید که نشان از انسان های در حال کار دارند. این مجسمه ها با زیبایی بسیار زیاد خود اثربخشی فراوانی داشته و می توانند شما را مجذوب خود کنند. موزه عصارخانه شاهی هم اکنون همچون الماسی در شهر اصفهان می درخشد؛ بنابراین توصیه داریم دیدن از آن را فراموش نکنید.
در گذشته برای روغن کشی با استفاده از این عصارخانه مراحل خاصی را طی می کردند. برای این کار ابتدا دانه های روغنی را تمیز کرده و دانه هایی را که بایستی بو داده شوند را جدا می کردند. این دانه ها به طبقه دوم عصارخانه انتقال داده می شدند؛ چرا که محل بو دادن این دانه های روغنی در طبقه دوم بود. در گام بعدی نوبت به جدا کردن پوست دانه های بو داده می رسید که با دقت بسیار بالایی انجام میشد. با جدا نمودن این پوست ها و ریختن آن ها دورن آسیاب، روغن کشی آغاز می شد.
همان گونه که در بخش های قبل نیز بیان شد برای به حرکت درآوردن سنگ بالایی آسیاب از چهارپایان کمک می گرفتند. چهارپایان با به حرکت در آوردنِ این سنگ و چرخش به صورت دورانی موجب خرد شدنِ دانه های روغنی می شدند و این امر تا زمانی که دانه ها تبدیل به آرد شوند ادامه می یافت. در مرحله بعد این آردها به محل دیگر انتقال داده می شدند. پس از انتقال و مخلوط شدن با آب، تبدیل به خمیر شده و خمیرها را درون سبدهایی ضخیمی قرار می دانند. سبدهای کوپی به دلیل وجود این گیاهان در ساختار خود نقش تصفیه کننده را داشتند و از این خمیرها به خوبی مراقبت می کردند.
در مرحله بعد سبدهای حاوی خمیرهای روغنی به تیرخانه منتقل می شدند تا عمل روغن گیری بر روی آن ها انجام شود. از تیرخانه به عنوان مهم ترین بخش عصارخانه شاهی یاد می گردد و در محیط آن ها خمره های بزرگی قرار داشت. زمانی که روغن کشی خمیرها به پایان می رسید، روغن ها را درون این خمره ها می ریختند و در انبار و یا داخل دیوار برای نگهداری قرار می دادند.
در بخش های قبل نیز تاکید کردیم که عصارخانه شاهی هم اکنون به عنوان یک موزه کوچک فعالیت دارد. ساختار این عصارخانه و فعالیت هایی که در گذشته در بستر آن انجام گرفته‌است، نشان از صنعتی بودنِ اصفهان در زمان صفویه دارد. در حال حاضر بازسازی های قابل توجه ای بر روی این عصارخانه صورت گرفته که زیبایی چشمگیری به آن بخشیده اند. برای بازدید از این عصارخانه می توانید از شنبه تا پنج شنبه اقدام نمایید. این موزه از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9:30 صبح تا 16:30 عصر دایر بوده و در پنج شنبه از ساعت 9:30 صبح تا 15:30 عصر فعالیت دارد. اگر قصد ماندن در اصفهان را دارید با اجاره روزانه آپارتمان در اصفهان دیگر دغدغه ای بابت اسکان خود نخواهید داشت.
شهر اصفهان از مکان های تاریخی و گردشگردی بسیار زیادی برخوردار است. ممکن است این پرسش برای شما نیز پیش بیاید که چه مکان های دیدنی دیگری در اطراف عصارخانه شاهی وجود دارد؟ در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که در اطراف میدان نقش جهان می توان از آثار تاریخی و بسیار زیبایی دیدن کرد. این آثار به شرح زیر می باشند:
یکی از افتخارات بسیار بزرگ این عصارخانه دریافت نشان جهانی ایکوم است. افرادی که با این نشان آشنایی دارند می دانند که اشاره به کمیته موزه ها داشته و بر این اساس عصارخانه شاهی به عنوان بهترین موزه کوچک کشور شناخته می شود. این موزه براساس شاخص های خاصی تایید شده‌است که این شاخص ها به اختصار شامل شاخص های آموزشی، بقاء، نگهداری و پژوهشی می شوند و هرکدام از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.
در فضای اصلی عصارخانه شاهی دو سنگ آسیاب بزرگ وجود دارد که برای خرد کردن دانه ها مورد استفاده قرار می گرفتند. این دو سنگ آسیاب توسط دو نفر نگهداری می شدند و جنس آن ها از سنگ لاسو بود. پرسشی که مطرح می شود این است که سنگ لاسو چیست؟ لاسو اشاره به کوهی درد اطراف کردستان دارد. سنگ هایی که در این کوه وجود دارند دارای ساختاری بسیار سفت بوده و از استحکام بالایی برخوردار هستند. همچنین با گذشت زمان دچار فرسایش نشده و طول عمر بالایی داشتند. از دیگر ابزارهای موجود در این عصارخانه می توان ظروف و پیمانه ها و دستگاه های مکانیکی را نام برد. این دستگاه های مکانیکیدر در ادامه به این مجموعه اضافه شدند.
عصارخانه شاهی بنایی در شهر اصفهان است که قدمتی تاریخی داشته و در دوره صفویان احداث گردیده است. این بنا توسط شاه عباس ساخته‌شد و برای آسیاب کردن و روغن کشی دانه های روغنی کاربرد داشت. در این عصارخانه می توان بخش های مختلفی را شاهد بود که از مهم ترین آن ها می توان به تیرخانه و بارانداز اشاره کرد. در این عصارخانه دانه های روغنی با استفاده از سنگ های آسیاب به آرد تبدیل‌شده سپس روغن گیری می شدند.
.png){kind=icon}
ورود / ثبت نام
