آنچه در این مقاله می خوانید:
برای انجام هر نوع عملیات مهندسی به طرح و نقشه ای نیاز داریم و پس از آن به فردی که طبق نقشه مهندسی عمل کند. بر این اساس یکی از مهارت هایی که لازم است که یک مهندس عمران و معماری یا پیمانکار در زمینه طراحی و اجرای سازه های ساختمانی داشته‌باشد، خواندنِ نقشه های نظام مهندسی است. وجود علائم و نشانه های بسیار در این نقشه ها نیازمند تخصص بوده و افرادی که آشنایی با آن ها نداشته باشند را دچار سردرگمی می کند.
در واقع می توان گفت که درک نقشه های یک پروژه اولین گام جهت اجرا و نظارت صحیح بر آن است. در صورت عدم وجود درک صحیح از طرح و اشتباه خواندنِ نقشه مشکلاتی در ساخت پروژه به وجود می آید و گاهی حتی به خطرات جانی و مالی جبران ناپذیری منجر می شود. اهمیت این موضوع سبب شد که مقاله ای بر این اساس بنویسیم و شما را با نشانه های نقشه های نظام مهندسی آشنا کنیم. پس تا انتهای مطلب همراه مجله املاک داران باشید.
نقشه های ساختمانی ترسیماتی هستند که طبق آن ها اجرای پروژه های ساختمانی انجام می گیرد. هر کدام از این نقشه ها پلانی از کف، نماهای جانبی، مقاطع و جزئیات کاملی از پروژه را به مهندسان نشان می دهند. به بیان دیگر علاوه بر نمای کلی از ساختمان بخش های غیر قابل دید همچون لوله کشی، فاضلاب، سیم کشی و... نیز در نقشه معین می گردد.
تمام جزئیات در نقشه های نظام مهندسی با استفاده از علائم و نشانه هایی نمایش داده‌می‌شوند که این موضوع اهمیت آشنایی با نقشه خوانی و علائم آن را پر رنگ تر می کند. همچنین اطلاعاتی از قبیل نحوه قرارگیری اجزای ساختمان در کنار هم، جزئیات و ابعاد المان ها در نقشه بیان می شود.
از سال 1842 علائمی برای راهنمایی و نشان دادنِ نحوه ساخت و اجرای یک ساختمان مورد استفاده قرار گرفتند تا فرایند ساخت بنا را تسهیل و از به وجود آمدنِ هر گونه اشتباهی در اجرا جلوگیری کنند. استفاده از نمادها به جای توضیحات متنی به افزایش سرعت خواندنِ نقشه کمک بسیاری کرده‌است و برای هر بخش از ساختمان و توصیف آن ها به کار برده‌می‌شوند.
در طراحی نقشه های نظام مهندسی جهت تسهیل عمل برای مهندسان اجرایی پروژه ها علائم، اختصارات، نمادها و کلید واژه هایی به وجود آمدند. بدون این نشانه ها کار اجرایی بسیار خسته کننده و زمان بر خواهد بود. امروزه نمادهای به کار رفته در نقشه ها اکثرا علائم ارائه شده توسط انستیتوی معماران آمریکایی و موسسه استاندارد ملی این کشور است. البته برخی از طراحان از نمادهای اصلاح‌شده برای نمایش بهتر نیازهایشان استفاده می کنند.
پلان یا نقشه مهم ترین بخش را در ساخت سازه ها تشکیل می دهد و حاوی تمامی اطلاعات مورد نیاز برای ساخت یک ساختمان یا سازه است. این اطلاعات شامل ابعاد زمین، مساحت زیربنا، درب و پنجره ها، فضا و اندازه اتاق ها وغیره بوده و جهت اجرای درست نیازمند نقشه خوانی صحیح توسط عوامل اجرایی خواهد بود.
نقشه های نظام مهندسی بر اساس مشخصات پروژه رسم می شوند که می توانند اهداف پروژه، نوع عملکرد و شیوه دستیابی به خواسته های پروژه را به طور کامل توضیح دهند. به عبارت دیگر این نقشه ها طرح کلی پروژه را به همراه جزئیات دقیقی از بخش فنی آن به پیمانکار نشان‌داده و این امکان را فراهم می کنند تا چشم انداز اصلی پروژه قبل از اجرا مشاهده و بررسی گردد.
اهمیت بالایی که در درک مفاهیم و علائم نقشه خوانی وجود دارد در راستای رسیدن به هدفی برای اجرای درست می باشد. تنها داشتن دید مهندسی خوب به پیمانکاران و انبوه سازان در موفقیتشان کمک نمی کند؛ بلکه آن ها باید بتوانند درک درستی از نمادهای نقشه خوانی داشته باشند.
عدم شناختِ درست علائم در نقشه های نظام مهندسی توسط مجری می‌تواند به خسارت مالی و به خطر افتادنِ سلامت کل ساختمان ختم شود. به عبارت دیگر می توان گفت که نقشه خوانی درست به افراد امکان هدایت درست پروژه در تمام جوانب مالی، زمانی، اجرایی و نیروی کار را می دهد.
اولین قدم در خواندن صحیح نقشه های نظام مهندسی درک اصطلاحات پایه نقشه خوانی شامل پلان، ارتفاع و مقطع است که در ادامه آن ها را تعریف می کنیم.
نمایی افقی از ساختمان است که از بالا به آن نگاه می کند یا به عبارت دیگر با انجام برشی افقی از ساختمان جزئیات داخلی آن را به نمایش می گذارد. در این نما اطلاعات بسیاری از اجزاء پروژه و نحوه ارتباط آن ها با یکدیگر به چشم می خورد.
نمایی عمودی و یا در واقع نمای جانبی از زوایای دید مختلف شمال، جنوب، شرق یا غرب به طرف ساختمان است. این دید جانبی از روبرو اطلاعات مفیدی در رابطه با کدهای ارتفاعی، موقعیت قرارگیری و نوع چیدمان و طراحی در اختیار مهندسین اجرایی می گذارد.
زمانی که ساختمان یا عناصر سازه ای را به صورت عمودی برش دهیم، نمایی را به ما نشان می دهد که به مقطع معروف است. این نما قابلیت نمایش جزئیات داخلی را دارد و معمولا برای رفع ابهام از قسمت های متفاوت ارائه می شود. جهت ترسیم نمای مقطع محل برش و جهت دید باید مشخص و یک صفحه قائمی فرضی از محل خط برش عبور داده‌شود. در این حالت با توجه به جهت دید، نقشه مقطع رسم می گردد. این نوع نما برای نقشه های سازه ای، برش تیر و ستون و دیوار وغیره کاربرد بسیاری دارد.
خطوط ترسیم‌شده بر کاغذ نقشه های نظام مهندسی نقشه ای است که طراح سعی در انتقال آن دارد. بر همین اساس در مرحله اول درک جهت و مفهوم نقشه اهمیت بسیاری دارد. چیزی که باید به خاطر داشته باشید توجه به هر نماد و کلمه و سعی در درک دلیل وجود آن است. تمام علائمی که در یک نقشه به کار می روند بر هدف مشخصی تاکید دارند.
انواع مختلفی از نقشه های نظام مهندسی وجود دارد که هر کدام علائم مخصوص به خود را دارند. به همین دلیل هر کدام را به صورت جداگانه برایتان شرح می دهیم تا به طور کامل بتوانید از آن ها استفاده کنید. نقشه های مهندسی به سه نوع تقسیم بندی می‌شوند:
در ادامه به توضیحی از هر کدام پرداخته و علائم به کار رفته در آن ها را با هم بررسی می کنیم.
یکی از نقشه های نظام مهندسی نقشه معماری است که یک نما از بالا در مقطع برش‌خورده از ارتفاع ساختمان را در مقیاسی کوچک تر نشان می دهد. به عبارت دیگر در این نقشه ها برشی افقی از ساختمان نمایش داده می شود که فضاها و تیغه چینی ها را مشخص می کند.
برای هر طبقه از ساختمان نقشه ای جداگانه تهیه می گردد، به جز مواردی که تمام طبقات به صورت تیپ و کاملا شبیه به هم اجرا شوند. این نقشه به صورت دو بعدی تهیه‌شده و به نقشه فاز یک نیز معروف است. مهندس معمار با طراحی این نقشه و با به کار گیری علائم و نمادها نشان می دهد که یک فضا یا برای مثال یک اتاق به چه شکل باید اجرا شود.
در نقشه معماری از انواع نقشه های نظام مهندسی با استفاده از علائم تمامی جزئیات به نمایش درآمده و محل دقیق فضاهای مختلف همچون اتاق ها، پذیرایی، آشپزخانه، نشیمن، راه پله، سرویس بهداشتی و حمام، آسانسور، کمد دیواری و غیره مشخص می شود.
همچنین نقشه های فاز یک دیوارهای داخلی و خارجی، درب و پنجره ها را نیز به شما نشان خواهند داد. برای بخش هایی مانند پارکینگ، مبلمان و پشت بام و همینطور تمام طبقات ساختمان از نقشه معماری جداگانه ای استفاده شده و به صورت مجزا به مهندس اجرایی تحویل داده می شود.
در میان نقشه های نظام مهندسی از نقشه سازه برای نمایش تمام جزئیات و برنامه ها برای نحوه ساخت و ساختار یک پروژه استفاده می شود. این نقشه توسط مهندس عمران با توجه به اطلاعات به دست‌آمده از نقشه های معماری تهیه‌شده و حاوی علائم و نمادهای مخصوص به خود است.
این علائم اعضای باربر یک ساختمان شامل اسکلت ساختمان، دیوارهای برشی، فونداسیون، جزئیات اتصالات، بادبندها، نقشه تیر ریزی سقف، تیرها و ستون ها را نشان می دهد. پلان سازه که نقشه فاز دو نیز نامیده می شود نحوه رفتار سازه در مقابل بارهای عمودی و جانبی را مشخص می کند و از این جهت اهمیت بالایی دارد.
نقشه های تاسیسات نوعی از نقشه های نظام مهندسی هستند که به بررسی جزئیات الکتریکال و مکانیکال در یک ساختمان می پردازند. تاسیسات ساختمان شامل لوله کشی، سیم کشی برق و سایر تاسیسات مهم می باشد که جزئیات مربوط به آن ها در نقشه های تاسیسات آورده می شود.
البته هر نقشه توسط مهندس همان رشته ترسیم می گردد. به عنوان مثال نقشه جزئیات سیم کشی ساختمان توسط مهندس برق طراحی می شود که در آن مسیر روشنایی در ساختمان، محل نصب پریز و کلید برق، محل قرارگیری کابل و سیم ها، کنترل برق وغیره به طور کامل مشخص خواهد شد.
نقشه های نظام مهندسی مکانیکال را می توان شامل پلانی از لوله کشی یا تهویه مطبوع دانست. در این نقشه ها مسیر لوله های آب گرم و آب سرد، لوله کشی برای شوفاژ و تهویه مطبوع، فاضلاب و شبکه آب باران، کولر، لوله کشی موتورخانه و مواردی از این قبیل ترسیم و جایگاهشان مشخص می شود. همچنین جزئیاتی نیز در آن ها آورده‌میشود که اتصالات لوله، فیکسچرها و شیرها را به طور واضح توسط علائم نشان می دهد.
تشخیص نوع اسکلت ساختمان یکی دیگر از بخش های مهم در خواندنِ نقشه های نظام مهندسی است که کار بسیار ساده ای می باشد. علائمی که برای نشان دادنِ نوع اسکلت به کار می روند بسته‌به جنس آن متفاوت است. به عنوان مثال برای نشان دادنِ اسکلت هایی که جنس بتنی دارند از مربع مستطیل استفاده و برای اسکلت های فلزی و تیرآهن شکل مقطع تیر ورق یا باکس و یا تیرآهن دوبل به کار برده می شود.
در خواندنِ نقشه های نظام مهندسی این نکته را مد نظر داشته‌باشید که ستون ها با مقیاس ترسیم شده‌باشند، به خصوص در ساختمان هایی که اسکلت بتنی دارند این مسئله بسیار حائز اهمیت است. طبق مقررات ساخت و ساز حداقل ابعاد استاندارد در نظر گرفته‌شده برای ستون ها باید 30 در 30 باشد که این میزان برای طبقه آخر است و دیگر ستون ها باید ابعادی بزرگتر از این مقدار داشته‌باشند. بنابراین نقشه هایی که ستون های آن ابعادی کمتر یا برابر با این اندازه برای طبقات دیگر دارند بدون در نظر گرفتنِ استاندارد ترسیم و نیاز به اصلاح خواهند داشت.
افرادی همچون مهندس ناظر، مهندسی اجرایی و سرپرست کارگاه لازم است که بر خواندنِ نقشه های نظام مهندسی کاملا مسلط باشند. اما به طور کلی برای تمام عواملی که در پروژه نقش دارند نقشه خوانی ضرورت دارد. افرادی که لازم است برای درک علائم نقشه ها آموزش ببینند شامل لیست می باشند:
علائمی که در طراحی نقشه های نظام مهندسی به کار می روند به مهندسان اجرایی راهی برای تبدیل ایده های طراحان به واقعیت را نشان می دهند. این علائم در انواع نقشه های معماری، سازه و تاسیسات به کار رفته و به افراد در اجرای دقیق پروژه کمک می کنند. در صورتی که هر کدام از نمادها به درستی درک نشوند خسارت های جبران ناپذیری از لحاظ مالی، جانی و حتی حرفه ای وارد خواهد شد. تمام افرادی که در زمینه ساخت و ساز به دنبال موفقیت هستند حتما باید توانایی درست و دقیق خواندن نقشه های ساختمانی را داشته باشند.
.png){kind=icon}
ورود / ثبت نام
