آنچه در این مقاله می خوانید:
ساختمان ها نیز همچون موجودات زنده، عمر دارند. منظور از عمر مفید ساختمان مدت زمانی است که بنا از لحاظ ظاهر و ویژگی های فنی شرایط ایده آل اولیه خود را حفظ می کند. از یک زمانی به بعد نشست، تغییر ظاهر و فرسوده شدن و ترک خوردن باعث می شود ساختمان از لحاظ ایمنی افت کرده و خطرات مختلفی آن را تهدید کند. عمر مفید ساختمان ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. رعایت یک سری نکات عمر مفید آن ها را افزایش می دهد و در نظر نگرفتن برخی شرایط آن را کاهش می دهد. در ادامه می خواهیم به بررسی ساختمان های بتنی و عمر مفید آن ها در ایران بپردازیم و ببینیم برای مقاوم سازی و افزایش طول عمر آن ها به چه اقداماتی باید روی آورد.
ساختمان های بتنی سازه هایی هستند که اجزای تشکیل دهنده آن ها بتن و میلگرد است. در مقابل، ساختمان های فلزی، آجری و غیره نیز وجود دارند. سازه ها بر اساس مصالح اصلی که در ساخت آن ها به کار رفته از یکدیگر متمایز می شوند. بسته به مصالح مصرفی، عمر ساختمان ها هم با یکدیگر متفاوت است.
در سازه های بتنی علاوه بر بتن از میلگرد نیز استفاده می شود که آن ها را به ساختمان های مقاوم تبدیل می کند. به شرطی که اصول اولیه و نکات استاندارد سازی آن ها به خوبی انجام بگیرد. جدا از مقاوم تر بودن، روی آوردن به استفاده از بتن تا حد زیادی در هزینه های ساختمان سازی نیز کاهش به وجود آورده است.
کشور ایران تا رسیدن به استانداردهای جهانی مخصوصا در زمینه ساختمان سازی فاصله بسیار زیادی در پیش دارد. ساختمان های مهندسی ساز کشورهای پیشرفته عمری حدود 100 تا 300 سال دارند. منظور از مهندسی ساز رعایت تمام اصول و قواعد و ریزه کاری های ساختمان زیر نظر مهندسین حرفه ای است که دوام ساختمان را تا سال های طولانی تضمین می کند.
اگر عمر مفید ساختمان های ایران را بفهمید و با جهان مقایسه کنید، شگفت زده می شوید. میانگین عمر مفید ساختمان بتنی در ایران چیزی حدود 30 تا 35 سال است. بسیار ناراحت کننده است. این رقم یعنی به فاصله کمی از ساخت باید دست به کار شوید و مقاوم سازی را انجام دهید. از آن جایی که ساخت بناها از ابتدا استاندارد نبوده، مقاوم سازی نیز تنها تا مدتی دوام سازه را تضمین می کند.
شاید این سوال برایتان مطرح شود که مگر جنس ساختمان های کشورهای جهان اول چیست؟ آن ها هم از بتن استفاده می کنند. اما کیفیت بتنی که آن ها تولید می کنند و کیفیت میل گرد و مصالح دیگری که در ساخت بنا مورد استفاده قرار می دهند و نکات استانداردی که در نظر می گیرند، سازه های آن ها را مقاوم و ایمن می کند.
استفاده از بتن از زمان های خیلی دور در ساختمان سازی جهان رواج داشته است. یکی از قدیمی ترین ساخته های بتنی جهان پانتئون واقع در رم ایتالیا است که در سال 126 میلادی بنا نهاده شد. پنتاگون آمریکا که در سال 1940 ساخته شد از دیگر بناهای بتنی دنیا به حساب می آید.
برج خلیفه دبی بلندترین ساختمان تاریخ بشر نیز یک سازه بتنی است که شهرت جهانی دارد. برج خلیفه 828 متر بتن است که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد. بانک لندن و آمریکای جنوبی، پل کاوزوی، سد هور و جالب ترین آن ها، کانال پاناما که قدمت تاریخی دارد. از جمله سازه های بتنی مشهور جهان به حساب می آیند.
کارشناسان برای اینکه عمر ساختمان را تخمین بزنند نیاز دارند به سه مدرک مهم دسترسی داشته باشند. مدرک اول تاریخ کسب پروانه ساخت است. یعنی از زمانی که مجوز ساختنِ سازه مورد نظر صادر شد. به این سن، سن واقعی ساختمان گفته می شود. مدرک دوم تاریخ ثبت سند است.
زمانی که کار مجوزهای لازم برای ثبت سند انجام و سند به نام ساختمان صادر شد، سن سندی محاسبه می شود. در نهایت سند بهره برداری که اشاره به زمانی دارد که ساختمان مورد استفاده اهالی قرار گرفت، در تخمین عمر مفید ساختمان تاثیرگذارند.
معماران و سازندگان ساختمان ها با وقوف بر آنچه عمر ساختمان را کاهش می دهد می توانند طراحی انجام دهند که در جهت پایدار کردن سازه ها باشد. برای این کار آن ها باید عواملی را رعایت کنند.
ساخت خانه در مناطق شرجی و مرطوب الزامات خاص خود را دارد. سازندگان باید از مصالحی استفاده کنند که در برابر رطوبت مقاوم باشند. به طور مثال استفاده کمتر از فلزاتی که دچار زنگ زدگی می شوند و جایگزینی چوب می تواند تاثیرگذار باشد. استفاده از تجربه گذشتگان برای سازندگان می تواند بسیار راهگشا باشد. به طوری که اگر به معماری قدیمی منطقه نگاهی بیندازند، می توانند با الهام از آن ها ساختمان های مقاوم تری بسازند.
با وجود شرایط نامساعد ساختمان سازی و مصالح کم کیفیت، راهکارهایی وجود دارد که تا سال ها امنیت و ایمنی سازه خود را تامین کنید.
استفاده از افراد نقشه کش و معماران حرفه ای که نیازهای یک ساختمان را به خوبی در نظر بگیرند و طراحی اصولی داشته باشند از گام های اساسی داشتن یک ساختمان ماندگار است.
همچنین اگر قرار است در هزینه ها صرفه جویی کنید از واجبات کار کم نگذارید. صرفه جویی همیشه خوب نیست. ممکن است برای هزینه کمتر مصالح نامرغوب انتخاب کنید. در این صورت شاید به صورت کوتاه مدت پول بیشتری را برای خود ذخیره کرده باشید. اما در بلند مدت مجبور می شوید چندین برابر هزینه کنید تا اشتباه اولیه جبران شود.
برای مقاوم سازی ساختمان راه های مختلفی وجود دارد. اما بعد از اینکه ساختمان را تحویل گرفتید، قبل از رسیدن کار به اصلاحات اساسی و مستهلک شدن باید این نکته را در نظر داشته باشید که نحوه نگهداری از ساختمان در عمر آن تاثیر دارد. به طور مثال اگر یک بیماری داشته باشید و به موقع به آن رسیدگی نکنید ناگهان متوجه رشد بیماری می شوید و مجبور هستید هزینه گزافی بابت عدم پیگیری بیماریتان بپردازید.
ساختمان هم به همین شکل است. تعمیر، رسیدگی و نگهداری خوب از ساختمان پروسه تخریب آن را به تعویق می اندازد. هر چه نسبت به تعمیرات ریز و درشت ساختمان بی توجه تر باشید، زودتر مجبور به تعمیرات اساسی می شوید و عمر مفید ساختمان شما کم می شود.
اگر شما هم نگران بلایای طبیعی مثل زلزله، طوفان و آتش سوزی هستید حتما برای حفظ امنیت جان و مال خود و عزیزانتان به مقاوم سازی ساختمان بپردازید. مقاوم سازی راهی است برای اصلاح کاستی های نقشه ساختمان و معایبی که به مرور زمان ایجاد می شوند.
مقاوم سازی عملیاتی است که به دست متخصصان این حرفه انجام می شود. در این عملیات هدف پایدارسازی ساختمان و صرفه جویی در انرژی است. در این پروسه همچنین افزایش ایمنی ساختمان با هدف تغییر کاربری یا محافظت در برابر نواقص کار و بلایای طبیعی صورت می گیرد.
به طور مثال تصور کنید می خواهید کاربری یک ساختمان را تغییر دهد. یا یک خانه را به یک مغازه تبدیل کنید. در این صورت کارشناسان مربوطه با اضافه کردن ستون، کاری می کنند که ساختمان تحمل وزن بیشتر را داشته باشد.
یا قبض برقی که برای خانه شما می آید مبلغ زیادی را نشان می دهد. برای حل مشکلاتی از این دست به مقاوم سازی روی می آورید. متخصصان این حوزه تشخیص می دهند که طی یک بازسازی باید پنجره های معمولی و قدیمی را به پنجره های دو جداره تغییر دهید و درها را نیز عوض کنید تا هوایی که خارج می شود به حداقل برسد. به این صورت در مصرف برق و گاز صرفه جویی صورت می گیرد.
مقاوم سازی هم در مرحله ساخت سازه صورت می گیرد هم در مرحله بازسازی. در مراحل ساخت، سازندگان موظفند ساختمانشان را بر اساس دستورالعمل های مهندسی مقاوم کنند تا در مواقع خطر و بحران، حداقل آسیب را ببینند. با رعایت دستورالعمل های مقاوم سازی، می توانید سازه خود را به معیارهای یک ساختمان پایدار نزدیک کنید.
امروزه روش های مختلفی برای مقاوم سازی روی ساختمان های بتنی انجام می گیرد. از جمله روش های مورد استفاده در ایران شامل مقاوم سازی با استفاده از ژاکت بتنی، ژاکت فولادی، دیوار برشی، بادبندها، روش FRP و روش پیش تنیدگی ها است.
ساخت یک بنا صرف نقشه کشی و مصالح و ساخت و ساز نیست. در نظر گرفتنِ شرایط محیطی پیش از هر چیز لازمه اجرای یک نقشه متناسب با اقلیم است.
به طور مثال در مناطق کویری اختلاف دمای بین شب و روز بسیار زیاد است. همین موضوع روی منبسط و منقبض شدن مصالح ساختمانی و در نهایت ترک خوردگی آن ها تاثیر می گذارد. علاوه بر سیمای نامناسب، خطر عمیق شدن ترک ها در زمین لرزه ها به وجود می آید.
مورد دوم آب و هوا است. معماران نباید اجازه دهند مد و مدرنیته با یک دست سازی بر کار معماری تاثیر بگذارند. آن ها باید طرح خود را بر اساس خاک و هوای هر منطقه و حتی فرهنگ آن مکان تهیه کنند. همانطور که گذشتگان ما چنین کردند. به طور مثال در خانه های شمالی دیوار دو خانه را به هم نمی چسباندند بلکه با یک طرحی با عنوان پشت خانه، بین خانه ها فاصله می انداختند. به این ترتیب راه برای عبور هوا فراهم می شد و رطوبت کمتر به دیوار خانه ها آسیب می زد.
باران اسیدی در شهرهای صنعتی و آثار مخرب باقی مانده از آن، به مرور زمان تاثیر مخربی بر ساختمان ها دارد. بنابراین دانستن این نکته در استراتژی استفاده از مصالح ضروری است و باید تدابیری برای آن اندیشید.
مبحث عمر مفید ساختمان های بتنی در ایران از اهمیتی بیش از آنچه تصور می کنید برخوردار است. زیرا خانه سرپناه انسان است و امنیت انسان های داخل آن خانه ها باید به هر ترتیب ممکن تضمین شود. بنابراین بار سنگینی بر دوش تمام کسانی است که در پروژه ساخت خانه ها در ایران دخیلد.
امروزه با گرانی بیش از حد و شرایط سخت زندگی امکان خرید خانه های شیک و نوساز برای همگان فراهم نیست. از آن جایی که قیمت خانه های نوساز بنا بر تعرفه ها بیشتر از خانه های بالای ده سال است و در شرایط فعلی خیلی از مردم وسع خرید یا حتی اجاره خانه های نوساز را ندارند، صاحبان خانه ها باید به مقاوم کردن خانه هایشان توجه ویژه داشته باشند.
همچنین از سازندگان نیز انتظار می رود خود را در قبال خریداران و مالکان مسئول بدانند و در پروسه طراحی و ساخت منازل از استانداردها پیروی کنند تا فجایعی مثل متروپل تکرار نشود. بی توجهی به عمر مفید سازه ها شاید در شرایط عادی چندان مشکل ساز نشود اما قطعا در زمان بلایایی مثل زلزله، دامن گیر همه خواهد شد.
همانطور که گفته شد رعایت نکات افزایش سن ساختمان های بتنی و توجه ویژه به آن ها و دوری کردن از عواملی که عمر مفید ساختمان ها را کاهش می دهد باید در دستور کار همگان قرار گیرد و تلاش و همت جمعی به سمت افزایش عمر سازه ها در ایران پیش برود.
.png){kind=icon}
ورود / ثبت نام
